OKUL ÇOCUKLARININ BESLENMESİ

Bu çağdaki çocukların iyi beslenmesi, sağlıklı büyüme ve gelişmeleri yanında başarılı olmalarında da rol oynar.

Okula başlamadan önce iyi beslenen ve iyi alışkanlıklar kazandırılmış çocuğun beslenmesinde bu dönemde önemli sorunlar çıkmaz.

Şimdi okul dönemi çocukların beslenmesi neden önemlidir görelim.

OKUL ÇOCUKLARININ BESLENMESİNİN ÖNEMİ

Okul çocukları büyüme çağındadır, enerji ve besin öğeleri ihtiyaçları yüksektir. Bunu karşılamak için evde ve okulda besin gruplarındaki besinlerden yeterli miktarda almaları gerekir.

İyi beslenemeyen, büyüme ve gelişme geriliği gösteren çocukların başarı düzeyi, genellikle iyi beslenenlere göre düşük olmaktadır.

Örneğin kahvaltı etmeden okula giden çocukların, düzenli kahvaltı yapanlara göre zor öğrendikleri, ilgisiz ve hareketsiz oldukları sonuçta başarı düzeylerinin düşük bulunduğu araştırmalar sonunda belirlenmiştir.

Resim 1. Okul çocukları hızlı büyüme çağındadır.

Yine önceden protein-enerji yetersizliği geçirmiş olan okul çocuklarının başarı, zihinsel ve bedensel yönden büyüme ile gelişme durumları normal yaşıtlarından ve kardeşlerinden daha geri bulunmuştur.

OKUL ÇOCUKLARI BESLENMESİNİN ÖZELLİKLERİ

Okul çocuklarının beslenmesinde ana ilke, yeterli ve dengeli beslemelerini sağlamak, aile dışında zararlı etkilerden ve alışkanlıklardan korumak ve caydırmak, iyi alışkanlıkları pekiştirmek ve yenilerini kazandırmak; beslenme konusunda bilinçlenmesine yardımcı olmaktır.

Bunların gerçekleşmesi için aile ve okul yetkilerinin işbirliği yapması ve yardımlaşması gerekir. Çocuğun beslenmesi ve eğitimi ev ile okulda bir bütün olarak ele alınmalıdır. İki kurumdaki uygulamalar tutarlı, tamamlayıcı ve iyi alışkanlıkları pekiştirici olmalıdır.

OKUL ÇOCUKLARINDA GÖRÜLEN SAĞLIK SORUNLARI NELERDİR?

Ülkemizde bulunan bu yaş grubundaki çocuklarda beslenme yetersizliğine bağlı olarak bazı sağlık sorunları gözükür. Bunlar arasında

- Vitamin yetersizlikleri bulguları

- Diş çürükleri

- Bağırsak parazitlerine ve demir yetersizliğine bağlı kansızlık

- Zayıflık, iştahsızlık

•  Gelişim bozuklulukları sayılabilir.

•   

Resim 2. Okul çağı çocukları makarnayı severek yerler.

OKUL ÇOCUKLARININ ALMASI GEREKLİ BESİNLER

Okul çocuklarının enerji ve besin ihtiyacını karşılamak üzere, besin gruplarından alınacak günlük miktarlar, okul öncesi çocuklar için verilenlere göre artar.

Bunu bir örnekle açıklarsak:

Kahvaltıda: 1 su bardağı süt veya 1 büyük parça peynir kemik gelişimi için gereklidir. Yenilen 1 yumurta büyüme ve gelişmeyi sağlar. 1-2 dilim ekmek enerji verir. Bunun yanısıra domates, biber ve taze meyvelerde vitamin, mineral ihtiyacını karşılar.

Öğle-akşam yemeklerinde Evde pişen etli sebze yemekleri, çorba, veya pirinç-bulgur pilavı veya makarna, 1 su bardağı yoğurt, ekmek ve meyve aynı şekilde yeterli ve dengeli beslenmeyi sağlar.

Böylece süt, et-kuru baklagiller, sebze-meyve ve ekmek, tahıllar grubundan olan tüm besinlerden bir gün için gerekli olan miktar alınmış olur. Önemli olan yiyeceğin türü değil besleyici özelliğidir. Örneğin protein ihtiyacı, et yerine fasulye, nohut, mercimek gibi baklagillerden karşılanabilir.

Resim 3. Öğünlerde tek gıda ağırlıklı olmamalıdır.

OKUL ÇOCUKLARININ BESLENMESİNDE AİLENİN ALABİLECEĞİ ÖNLEMLER

- Çocukların evde ve okulda, en az üç öğün her besin grubundan yeterli miktarda besin alması sağlanmalıdır.

- Çocukların bir kısmı okula sabah kahvaltısı etmeden giderler. bunun önemli nedeni çocuğun geç kalkması ve okula geç kalma korkusu ya da ailede düzenli beslenme ve yaşama düzeninin olmayışıdır. Gece uzun süre aç kaldıktan sonra sabah kahvaltısı yapmak güne canlı, verimli neşeli başlamada başarılı olmada önemli rol oynar.

- Okulda öğlen yemek olanağı yoksa evde besin değeri yüksek, ucuz ve hazırlanması kolay yiyecekler verilebilir.

Örneğin: Peynirli, yumurtalı, etli, balıklı ekmek börek, çörek, sandviç meyve, meyve suyu, süt yoğurt, ayran gibi yiyecekler hazırlanabilir.

Çünkü vücut çalışması süreklidir ve belirli aralıklarla beslenmeyi gerektirir. Sindirim organlarının düzgün çalışması ve metabolizmanın normal olması içinde düzenli ve yeterli beslenme zorunludur.

Resim 4. Çocuklarımız geleceğimizin güvencesidirler.

Ayrıca iki öğün arası uzun süren yada kahvaltı etmeden okula giden çocuklarda kan şekeri düşebilir. Bu durum çocuklarda huzursuzluğa, ilgi azalmasına ve anlama güçlüğüne yol açar.

Çeşitli besinlerle sağlık arasındaki ilişkiler örneklerle açıklanarak, çocukların kendilerine yararlı besinleri seçmeleri sağlanabilir. Özellikle yemek aralarında yenen şekerler, tatlılar, bisküviler diş çürümelerinin başlıca nedenleridir. Yine kolalı içecekler ve gazozlar diş çürüklerini artırır, dişlerin çürümesini hızlandırır. Süt, ayran taze meyve suları gibi hem besin değeri yüksek ve hemde diş sağlığına yararlı besinler tercih edilmelidir.

OKULLARDA BESLENME PROGRAMI VE UYGULAMASI

Okulda beslenme programı uygulamanın temel amacı, çocuğa beslenme ile sağlık ilişkilerini benimseterek iyi beslenme alışkanlığı kazandırmak, bunu yaparken çocukların besin ihtiyaçlarının bir bölümünü öğle yemeği ve ara kahvaltısı ya da birini vererek karşılamaktır.

Okulda beslenme programını ya da saatini yöneten ve uygulayan sorumlunun beslenme alanında yetiştirilmiş olması gerekir. Bu sorumlu kişi yemek sırasında öğrencileriyle birlikte olmalı, fırsatlardan yararlanarak ve öğrencilerin ilgilerini yönlendirerek yenen besinler ve beslenme konusunda öğretici ve eğitici bir ortam yaratmalıdır.

Resim 5. Okulda verilecek yiyeceklerin seçimi ve hazırlanmasında çocukların görüşleri alınmalıdır.

Yöresel beslenme alışkanlıkları ve çocukların beğenisine uygun hazırlanmayan yiyeceklerin tüketimini sağlamak, zorlayarak iyi alışkanlıklar kazandırmak imkansızdır.

Unutmayınız!

Okula götürmesi için çocuğa verilecek yiyecekler her çocuğun alamayacağı öteki çocukların imreneceği, pahalı ve gösterişli şeyler olmamalıdır.

Ayrıca kokacak, başkalarını rahatsız edecek besinler seçilmemelidir.

ERGENLİK ÇAĞINDA BESLENME:

ÖNEMi :

Ülkemizde genel nüfusun yaklaşık % 16'sını büyüme gelişme çağı olan 12-18 yaş grubu gençler oluşturmaktadır. Bu dönem ergenlik dönemi adı verilmektedir.

Ergenlik çağının en önemli özellikleri; hızlı büyüme, fizyolojik, ruhsal ve sosyal yönden gelişme ve değişmedir.

Bu gelişme ve değişmeler, gencin düşüncelerini, çalışma durumunu, davranış ve alışkanlıklarını olumsuz şekilde etkileyebilir. Eğer çocuk önceden bu çağdaki değişikliklere uygun biçimde hazırlanmışsa çocuklar ergenlik dönemine daha kolay uyum sağlar.

Resim 6. Hamburger Batı kültürünün çarpıcı örneğidir.

Genellikle kız çocuklarında 11 yaş erkeklerde 13 yaş dolayında büyüme hızlanmaya başlar. Boy ve ağırlık ölçülerinde önemli artışlar olur. Büyüme hızlı olduğu için' ve etkinlik arttığı için ergenlik çağında toplam enerji ve besin öğeleri ihtiyacı, yaşamın hiç bir döneminde görülmeyecek derecede yüksektir.

ERGENLİK ÇAĞI BESLENMESİNİN ÖZELLİKLERİ

Ergenlik çağında, cinsiyete bakılmaksızın süt ve ürünleri, et yumurta, kuru baklagiller, sebze ve meyve grubundaki besinler yeterince alınmalıdır.

Resim 7. Tavuk eti her yaş döneminde gerekli bir besindir.

Bunlardan her gruptaki besinler ekonomik duruma göre birbirinin yerine değişimli olarak tüketilebilir. Örneğin et, yumurta az alınırsa kuru baklagil arttırılabilir. Peynir yerine çökelek alınabilir, pahalı et-balık yerine ucuza satılan et ürünleri, tavuk, balık çeşitleri alınabilir.

Ergenlik döneminde gençlere beslenme temizlik, bakım ve düzenli yaşamın, dış görünüşü de iyileştirdiği benimsetilmelidir.

Örneğin: Cilt sağlığı ve güzelliğinde,

İskelet ve dişlerin büyümesi ve sağlığında,

Normal ağırlığın korunmasında,

Kas gelişiminde,

Fiziksel ve zihinsel güçlü olmada

besin öğelerinin etkileri ve önemi konusu örneklerle anlatılmalıdır.

ERGENLİK DÖNEMİNDE KIZLARIN BESLENMESİ

Ergenlik döneminde, kızlarda hızlı büyümenin yanısıra aybaşı kanamaları da başladığından günlük alınması gereken demir miktarı önemli artış gösterir. Bunun için günlük diyetin demir yönünden yeterli olması gerekir.

Diyette haftada veya iki haftada bir kez karaciğer ve benzerlerinin bulundurulması demir yönünden olduğu gibi protein, vitamin ve öteki minerallerle ihtiyacın karşılanmasına önemli katkıda bulunur.

Resim 8. Ergenlik döneminde meyve sebze bol yenilmelidir.

OKUL ÇOCUKLARININ GELİŞİMİNİN KONTROLU

Belirli aralıklarla çocuğun boy ve ağırlığı ölçülerek normal ölçülerle karşılaştırılır. On yaşına kadar çocukların olması gereken ağırlığı kabaca (yaşx2)+8, boy uzunluğu ise (yaşx3)+9x formülüyle hesaplanabilir.

Boya göre normal ağırlığı aşma eğiliminde ve şişman çocukların diyetinde enerji değeri yüksek, tatlı şeker ve yağ azaltılır.

Zayıf olanların diyetinin enerji değeri artırılır.

Hareketsiz, şişman ve aşırı yiyen çocuklar jimnastik ve spora yönlendirilir. Sorunlarının çözümüne yardımcı olunur.

Özellikle kızlarda kansızlık yanında şişmanlık ve guatr belirtileri de sık görülür. Şişmanlık enerji dengesizliği sonucu oluşur. Yüksek kalorili yiyeceklerden uzak durmalıdır. İyot yetersizliğine karşı korunmak için diyette deniz ürünlerine olabildiğince sık yer vermelidir.