TEMİZLİK DEZENFEKSİYON VE HASTALIKLAR

Bütün hayvansal üretimlerde olduğu gibi iyi bir ürün için yetiştirdiğimiz ipekböceklerinin de sağlıklı olması gerekir. Bu konuda şu gerçeği unutmamalıyız. İpekböceği hastalıklarının tedavisi yoktur. Öyle ise yapılacak tek iş kalıyor. İpekböceklerini hastalandırmamak.

İpekböceklerinde bakteri, virüs, mantar diye adlandırdığımız mikroplar hastalık yapar. Besleme yerimizi bu mikroplardan ne kadar arındırırsak başarı şansımız da o kadar artar. Besleme yerimizi ve kullandığımız araçları mikroplardan arındırma işlemine dezenfeksiyon; bu işlemde kullanılan ilaçlara da genel olarak dezenfektan diyoruz. İpekböcekçiliğinde kullanabileceğimiz iki uygun dezenfektan vardır. Bunlar formalin ve taze olarak hazırlanmış sönmüş kireç tozudur. Formalin sadece besleme öncesinde besleme odası ve kullandığımız aletlerin dezenfeksiyonunda kullanılır.

Besleme Öncesi Dezenfeksiyon:

Beslemeye başlamadan 10 gün önce besleme odası, kullanılacak malzeme elden geçirilir. Tamirleri yapılır. Daha sonra besleme odası kireç veya göztaşı-kireç karışımı ile badana edilir. Kullanılacak malzeme de sodalı su ile yıkanır ve güneşte kurutulur. Besleme odasının kapı, pencere aralıkları, yarık ve çatlakları kapatılır. Beslemede kullanacağımız diğer malzeme de bu odaya konduğunda odamız dezenfeksiyona hazırdır.

Şimdi sıra mikrop öldürücü ilacın hazırlanmasında.

Bu iş için piyasadan alacağınız 1 litre formalini (%37'lik formaldehit) 11 litre suya karıştırdığınızda 1 kutuluk bir besleme yerini dezenfekte edebilirsiniz.

AMA ÖNCE DİKKAT

• Kullanacağınız ilaç keskin kokulu, göz yaşartıcı, tahriş edici bir ilaçtır.
• Hazırlarken ve kullanırken varsa gaz maskesi kullanınız veya ağız ve burnunuzu ıslak bir tülbentle kapatınız.
• İlacı püskürtmek için kullanacağınız tulumba (pülverizatör, atomizör vs) temiz olmalıdır. Daha önce tarlaya, bahçeye ilaç attığınız tulumbaları bu işte kullanmayınız. Mecbur kalırsanız bu tulumbaları sodalı su ile iyice yıkadıktan sonra kullanınız.

Unutmayınız ki ipekböcekleri zehirli ilaçlara çok hassastır. Çok az miktardaki zehirli ilaç bulaşığı bile ipekböceklerini öldürmeye yeter.

Atacağınız ilacın etkili olması için buharlaşarak bütün odayı kaplaması gerekir. Bunu sağlamak için ilaç atılacak odanın sıcaklığı 25 derece civarında olmalıdır. Şayet sıcaklık düşük ise oda uygun bir araçla (soba, mangal vs) ısıtılmalıdır.

Bütün bu tedbirleri aldıktan sonra hazırlanan ilaç besleme odasına ve malzemeler üzerine her tarafı ıslatıncaya kadar atılır. İlaçlama yapılırken gaz maskesi veya ağız ve burunu kapatacak ufak bir tülbent kullanılmalıdır. İlaçlamaya kapıya en uzak köşeden başlanmalı ve kısa bir sürede bitirilmelidir. İlaçlanan oda en az bir gün kapalı tutulur. Ertesi gün açılarak içinde ilaç kokusu kalmayıncaya kadar havalandırılır.

Şekil 1. Besleme odasının dezenfeksiyonu.

Sönmüş kireç tozu

Bütün bu işlemlerden sonra odamızda artık mikrop kalmamıştır. Fakat bu besleme devresi boyunca mikropsuz olacağı anlamına gelmez. Bundan sonra hasata kadar odamıza mikrop girmesini üremesini önleyecek tedbirleri almalıyız. Bunun içinde sönmüş tozu kullanacağız.

Nasıl hazırlanır?

Beton bir zemin üzerine taş halindeki sönmemiş kireç parçaları konur. Bunların üzerine yavaş yavaş el ile su serpilerek parçalanarak dağılmaları sağlanır. Daha sonra elekten geçirilerek halinde kapalı bir kapta toplanır. bu şekilde hazırlanmış 15-20 kg. tozu bir kutuluk beslemeye yeterlidir.

Nasıl kullanılır?

Kireç tozunu, besleme esnasında besleme yatağına gelerek çoğalan mikroplara karşı kullanırız. Bu iş için en uygun zaman ipekböceklerinin yaprak yemediği uyku yani deri değiştirme dönemleridir. İpekböcekleri uyku devresine girdiğinde küne dediğimiz besleme yatağının üzerine ipekböceklerini de örtecek şekilde kireç tozu serpilir. Serpme işleminde küçük bir elek veya süzgeç kullanılması yerinde olur.

Besleme esnasında, besleme yerine mikropların girmesini ve çoğalmasını önlemek için aşağıdaki tedbirleri almak gereklidir.

1. Besleme yerinin girişine içinde kireç tozu olan paspaslar konmalıdır.

2. Beslemeye başlamadan önce eller sabunlu su ile yıkanmalıdır.

3. Çöp ve beslemede kullanılan yapraklar ayrı kaplarla taşınmalıdır.

4. Varsa hasta ipekböcekleri el değmeden küçük bir maşa ile toplanarak imha edilmelidir.

5. Alt değiştirmede kullanılan ağ, ip gibi malzeme, tekrar kullanmadan önce yıkanıp dezenfekte edilmelidir.

6. 3. yaştan itibaren zayıf gelişen, geç uyuyan ipekböcekleri toplanarak ayrı yerde beslenmelidir.

İPEKBÖCEĞİ HASTALIKLARI

Daha öncede belirtildiği gibi, ipekböceği hastalıklarının ekonomik bir tedavi yolu yoktur. Ancak bu bir hastalık geldiğinde tüm emek boşa gider demek değildir. Hastalık durumunda da yapılacak şeyler vardır. Böylece zararımızı en aza indirebiliriz. Bunun için hastalıkları biraz tanımak gerek.

Şekil 2. Kireç tozunun hazırlanması.

Şekil 3. Sütleme hastalığı,

1. Virüs hastalıkları

Bu guruptaki hastalıkları virüs dediğimiz mikroplar yapar. En önemlisi sütleme hastalığıdır.

Bu hastalıkta ipekböceklerinin boğum araları şişer. Hastalanan böcekler besleme yatağının dışına kaçmaya çalışır ve yere düşerler. İştahları azalır, hareketsizleşirler. Hasta böceğin ayağı bir makasla kesildiğinde kirli beyaz bir sıvı akar. Bu sıvıda çok miktarda mikrop (virüs) vardır. Hasta böceklerin vücudundan sızan bu sıvı hastalığı diğerlerine de bulaştırır. Bulaşmayı önlemek için hasta böcekler toplanmalıdır.

Mikroplardan başka virüs hastalıklarının ortaya çıkmasını kolaylaştıran bazı şartlar vardır. İstenmeyen bu şartların meydana çıkmasını önlemek gerekir. Böylece hastalığın ortaya çıkması da önlenmiş olur. Hastalık çıkmasını kolaylaştıran şartlar şunlardır:

1. İpekböceklerinin aşırı sıcağa maruz kalması

2. İpekböceklerinin aşırı soğuğa maruz kalması

3. İpekböceklerinin aşırı rutubette kalmaları

4. İpekböceklerinin aşırı kuru yerde bırakılmaları

5. Havalandırılamayan yerde böcek besleme (oksijen eksikliği)

6. İpekböceklerinin çok sık (sıkışık) bakılması

7. İpekböceklerinin uzun süre aç kalmaları

8.Kötü yem (tozlu, kızışmış, ıslak veya kart yaprak)

9. İpekböceklerinin vücutlarının yaralanması

10. Zirai ilaçlarla bulaşmış yaprak

2. Bakteri hastalıkları

Bu guruptaki hastalıkların en önemlisi baygınlık hastalığıdır,

Bu hastalığın belirtileri ölüme yakın görülür. Ölen böcekler kısa zamanda çürür ve pis kokan bir sıvı çıkarırlar.

Diğer bakteri hastalıklarının mikropları vücuda yaralardan girerler. Yaralanmaları önlemek gerekir.

3. Mantari hastalıklar

Fungus ya da mantar adı verilen mikropların yaptığı hastalıklardır. Genellikle deri yolu ile bulaşırlar. Kireç hastalığı adı verilen mantari hastalıkların 10 dan fazla çeşidi vardır. Bizde en çok görüleni beyaz kireç hastalığıdır. Bu hastalığa yakalanan ipekböceklerinin vücudu pembemsi bir renk alır. Ölümden sonra vücut alçı ile kaplanmış gibi beyaz ve sert olur. Bu hastalığın mikropları özellikle rutubetin çok fazla olduğu yerlerde çoğalırlar. Bu nedenle besleme odasının rutubeti iyi kontrol edilmeli. Rutubet yükseldiğinde oda havalandırılmalı. Yerlere kireç tozu dökülmelidir.

İpekböceklerinde hastalıkların ortaya çıkmasını önlemek için ilk yapılacak şey temizlik ve dezenfeksiyondur. Ancak unutulmamalıdır ki iyi bir beslemede temizlik kadar önemlidir. Nasıl ki iyi beslenemeyen zayıf bir çocuk kolayca hasta oluyorsa, iyi şartlarda beslenmeyen ipekböcekleri de kolayca hastalanırlar.

Hastalık belirtileri ortaya çıktığında ne yapmalı?

Hastalıklı böcekler el değmeden toplanmalı ve bir çukura gömülerek imha edilmeli.

Hastalık 4. ve 5. yaşlarda çıkmışsa her gün veya gün aşırı kireç tozu kullanmalıdır. Bu durumda kireç tozu şöyle kullanılır; ipekböcekleri bir öğünde verilen yemi tamamen bitirdikten sonra besleme yatağına kireç tozu serpilir. En az bir saat sonra alt değiştirme ağları konarak besleme yapılır.

Son yaşlarda ortaya çıkan hastalıklarda günlük besleme (öğün) sayısı artırılarak sağlam böceklerin bir an önce askıya çıkması sağlanmalıdır.

Zehirlenmeler:

Son yıllarda tarım ilaçlarının kullanımının yaygınlaşması ile ilaç bulaşmış yapraklarla beslenen ipekböceklerinde toplu ölümler görülmektedir. Zaman zaman büyük zararlar meydana getiren böyle durumlara karşı çok dikkatli olmak gerekir. En küçük bir ihtimalde dahi şüpheli görülen yapraklar az sayıda ipekböceğine verilerek denenmeli ve temiz olduğuna emin olduktan sonra yemlemede kullanılmalıdır.

Zehirden etkilenen ipekböcekleri kendi etraflarında dönerek sarımsı yeşil bir sıvı kusarlar. Vücutları kısalır. Şiddetli zehirlenme durumunda geri kısmından iç organlar balon gibi dışarı çıkar.

Öldüklerinde "C" veya "S" şeklinde kıvrılırlar.

Kısaca özetlediğimiz hastalıklar dışında ipekböcekleri için zararlı olan fare, güve, karınca gibi canlılar da vardır. Bunlarla mücadelede kesinlikle zehirli ilaç kullanılmamalıdır. Ancak kapan güve tuzağı gibi önlemler alınabilir.

Şekil 4. Zehirlenmiş ipekböcekleri.