DOMATES'DE YABANCI OT MÜCADELESİ

Sebze üretiminde hastalık ve zararlı mücadelesi yanında bitki besinlerine ortak olan yabancı otlara karşı mücadelenin bilinçli ve zamanında yapılması gerekmektedir.

Bu dersimizde özellikle domatesde zararlı olan bazı yabancı otlar ve bunların zarar şekilleri ile mücadele şekilleri anlatılacaktır.

Unutmayın ki yabancı otlar bu kadar değildir. Dersimizde domates örnek olarak verilmiştir. Dikkatle inceleyin...

DOMATES'DE YABANCI OT

Domates yetiştiriciliğinde diğer kültür bitkilerinde olduğu gibi bitki koruma alanında karşılaşılan sorunlar arasında yabancı otlar da yer almaktadır. Gelişmesinin ilk ayında yabancı otların yoğun baskısı altında kalan domates bitkileri iyi gelişememekte, verim düşmekte ürünün kalite ve standardı etkilenmekte ve hasat güçleşmektedir. Bu nedenİe erken devrede yabancı otlarla mücadele yapılmalıdır. Yapılan mücadele ile tahminen % 10 oranında ürün,artışı sağlanmaktadır.

HANGİ YABANCI OTLAR NASIL ZARAR YAPAR?

Yabani hardal, horoz kuyruğu, sirken, darıcan, ayrık, kanyaş ve adi tarla sarmaşığı domatesi gölgeleyerek ve ayrıca su ve besin maddelerine ortak olarak zarar verirler. Demirdikeni rekabetten başka elle hasadı güçleştirir. Ayrıca yabancı otların çim ve kök salgılarının da çeşitli etkileri vardır. Orabanş ise domatesin kökleri üzerinde doğrudan beslendiği için çok zararlı olur.

Bütün bunlardan başka yabancı otlar hastalık ve zararlılara hayat devrelerini tamamlamada konukçuluk ederler.

YAYGIN YABANCI OTLAR

Domates tarlalarında çeşitli yabancı ot türü bulunmakla beraber en yaygın olanlar şu şekilde sıralanabilir:

Orabanş, horoz kuyruğu, karapazı, sirken, yabani turp, semiz otu, yabani hardal, köpek üzümü, demir dikeni, çatal otu, darıcan, kirpi darı, köpek dişi ayrığı, kanyaş ve adi tarla

sarmaşığıdır.

Şekll 1. Köpek üzümü yabancı otu.

Şekll 2. Horoz kuyruğu.

HANGİ BÖLGELERIMİZDE YAYGIN

- Orabanş Orta Anadolu, Ege ve Marmara Bölgesinde,

- Köpek üzümü, yabani turp ve kanyaş Ege, Akdeniz, Marmara ve Karadeniz Bölgelerinde,

- Horoz kuyruğu, karapazı, sirken, semizotu, yabani hardal, demir dikeni, çatal otu, darıcan, kirpi darı, köpek dişi ayrığı ve adi tarla sarmaşığı bütün bölgelerimizde yer yer yoğunluk göstermektedir.

YABANCI OT YAŞAMI NASILDIR?

Domates tarlalarında rastlanan yabancı otlar; Dar veya geniş yapraklı olarak;

- Tek yıllık

- İki yıllık ve

- Çok yıllık olarak gruplandırılır.

Tek yıllık geniş yapraklı yabancı otlar olarak, horoz kuyruğu, hardal, sirken, semizotu, turpotu, karapazı, çoban çantası ve demir dikenine rastlanabilir.

Tek yıllık dar yapraklı olarak bulunabilecek yabancı otlar ise püsküllü çayır, çatal otu, darıcan, tavşan bıyığı ve kirpi darıdır.

Şekll 3. Demir dikeni.

Şekil 4. Darıcan otu.

TEK YILLIK OTLAR

- Tek yıllık yabancı otlar domates ekimi veya dikimi ile beraber çimlenip gelişir, yazın tohum verir ve kuruyup ölürler.

IKİ YILLIK OTLAR

- Iki yıllık yabancı otlar, ilk yıl rozet yaprakları oluşturur ve ikinci yıl gelişmesini tamamlayarak tohum bağlarlar.

ÇOK YILLIK OTLAR

- Çok yıllık geniş yapraklı yabancı otlardan ise adi tarla sarmaşığına, dar yapraklı olarak ise köpek dişi ayrığı, kanyaş ve topalağa rastlanmaktadır.

- Çok yıllık yabancı otlar iki yıldan daha fazla canlı kalırlar toprakaltı organları, yumru ve tohumları ile çoğalırlar.

TAM PARAZIT YABANCI OT ORABANŞ

Orabanşın gövdesi beyâzdır, yaprak ve gövdesinde yeşil renk olmadığından fotosentez yapamaz, kendisi için besin üretemez. Çiçekleri beyazımsı sarı, donuk mavi renkte olabilir. Tohumları çok ince adeta toz şeklindedir.

DOMATESDEKİ GELİŞİMI NASIL?

Domatesteki orabanş bitkisinin tohumları 15-25°C arasında toprakta bitki kökleri çevresinde veya üzerinde, bitki köklerince salgılanan bitki gelişme düzenleyici maddelerce çimlenmeleri teşvik edilir. Tohumların çimlenmesi ile oluşan emeçler köke temas edince tutunur ve bitkinin dokularına girer. İletim demetleri ile temas kurarak beslenmeye başlar. Kökler üzerinde konik çıkıntılar oluşur ve bunlar hızla büyüyüp toprak yüzeyine ulaşırlar. Küçük pul yaprakları arasından çiçekler açar ve tohum kapsülleri oluşur. Bir bitkinin 40.000'in üzerinde tohum verdiği saptanmıştır. Tohumları çok küçüktür. Rüzgar, çiftlik aletleri ve sulama suyu ile tarlalara yayılır.

Tohumları toprakta çok uzun zaman canlı kalabilmekte bu süre 10 yılı aşmaktadır.

Şekil 5. Orabanş asalak otu.

YABANCIOT MÜCADELESİNİ NASIL YAPALIM?

YINE KÜLTÜREL ÜNLEM

Tek ve çok yıllık yabancı otlarla mücadelede kültürel tedbir ola~a iyi yanmış çiftlik gübresi kullanılması, tarla kenarlarının ve tarla: toprağının derin sürülmesi önerilebilir.

ORABANŞ MÜCADELESİ ÖNEMLIDIR

Orabanşla mücadele etmek için;

- Temiz tohum kullanmak,

- Konukçusu olan yabancı otlarla savaşmak,

- Tohum vermeden önce elle almak,

- Dökülen tohumları imha etmek için artıkları alev makinası ile yakmak,

- Bol çiftlik gübresi vererek ürün bitkisinin teşvik etmek önerilebilir. Topraktaki orabanş tohumlarını çimlendirdikleri halde kendileri parazitlenmeyen buğday, arpa ve mısır münavebe bitkisi olarak ekilebilirler. Metrekarede bir adet dahi olsa savaşılmalıdır.

Kültürel önlemlerle yabancı ot yoğunluğu azaltılmakla birlikte yine de ilaçlı mücadeleye ihtiyaç vardır.

İLAÇLI MÜCADELE PAHALIDIR

Orabanş ile kimyasal mücadele fide yastıklarında ve küçük alanlarda metil bromid gibi fümigantlarla toprak ilaçlaması şeklinde, ekim ve dikimden 5-7 gün önce yapılır.

METİL BROMİD UYGULAMASI NASIL?

Orabanş ile mücadelede metil bromid uygulaması güç ve masraflı olduğundan ancak dar alanlarda ve fideliklerde uygulanabilir.

Ilaçlamadan önce fümige edilecek saha plastik örtü ile sıkıca örtülür. Bu işlemden önce metil bromidin aktarılması için her m2 ye bir adet gelecek şekilde boş kavanoz yerleştirilir. Sıkıştırılmış halde bulunan metil bromid m2 ye 100 g gelecek şekilde plastik hortum vasıtasıyla boş kavanozlara aktarılarak verilir veya plastik kaplarına yerleştirilir ve toprak üzerine konur. Toprak naylon ile örtülür. Naylon örtünün üzerinden plastik kap içerisindeki tüpün ağzına avuç ile basılarak tüpün delinmesi sağlanır. 1-2 gün naylon ile kapalı tutulur. Örtü açıldıktan 3-4 gün sonra ekim yapılır. Methyl bromide 4°C de buhar haline geçtiği için ilaçlama serin saatlerde yapılmalıdır.

DAR YAPRAKLI OTLAR IÇİN;

Kanyaş ve tek yıllık dar yapraklı yabancı otlar 15-20 cm boyda iken ilaçlanır. Kullanılacak ilaçların etkili madde isimleri ve kullanma şekilleri ekteki tabloda verilmiştir.

Uygulamaya geçmeden önce mutlaka Tarım Teşkilatına başvurulması gereklidir.

EKIM-DİKIM ÖNCESİ

Domates ekiliş alanlarında sorun oluşturan diğer yabancı otlarla mücadelede ekim veya dikim öncesi toprağa Trifluralin % 48 ve Dinitramin % 25, 200 ml/dekar dozda uygulanırlar. Uygulamadan sonra 5-7 cm toprak derinliğine karıştırılmalıdır. Bu nedenle toprak sathı keseksiz olmalıdır. Bu ilaçlar tek yıllık dar ve geniş yapraklı yabancı otların bir kısmını kontrol ederler.

DİKİM SONRASI

Dikim sonrası ise Metribuzine % 70,' 75 g/dekar dozda, Diphenamide % 80, 700 g/dekar dozda uygulanır. Bu ilaçlar boğaz doldurma işleminden sonra uygulanırsa daha iyi netice vermektedirler. Bu ilaçlar da tek yıllık dar ve geniş yapraklı yabancı otların bazılarını kontrol ederler.

İLAÇ NASIL UYGULANIR

Yabancı ot mücadelesinde basınçlı sırt pülverizatörleri kullanılabilir. Belli bir alana verilecek ilaç dozunun o alana tam dağılmasına -dikkat edilmelidir. Bunun için de kullanılacak aletleri önceden bir kalibrasyon yapılmalıdır. Bir depo dolusu su ne kadar alanı ıslatabiliyorsa o alana göre ilaç alınıp suya karıştırılıp pülverize edilmelidir. İlaçlama yeknesak bir biçimde yapılmalı ve ilaçlı alanlardan ikinci kez geçilmemelidir. İlaçlama rüzgarsız, sakin havada yapılmalı, sıcaklık 25°C nin üstünde olmamalıdır.

PÜLVERIZATÖR İYICE YIKANMALI

Yabancı ot ilaçlamasında kullanılan püskürtücüler iyice yıkanmadan diğer kültür bitkilerinde kullanılmamalıdır. İlaçlama sırasında ilacın cilt, göz ve solunum yollarına etkisi önlenmelidir.

SİGARA IÇME

Kesinlikle sigara içilmemelidir. Çalışma anında herhangi bir şey yenmemelidir. Şeker hastaları yabancı ot ilaçlamalarında çalıştırılmamalıdır. Ilaçlamadan sonra el ve yüz sabun ile iyice yıkanmalıdır.

İLAÇ ARTIĞINA DİKKAT

İlaçların sulardaki canlıları ve özellikle balıkları etkilemesini önlemek için ilaç artıklarının, ambalaj kaplarının ve pülverizatörlerin yıkanmasında kullanılan suların su kaynaklarına ulaşamayacak şekilde yok edilmesi gerekir.

Domates tarlalarında sorun olan yabancı otlara karşı kullanılacak herbisitler, dozları ve uygulama zamanları aşağıya çıkarılmıştır.

Etkili madde adı Formülasyon Uygulama

ve yüzdesi şekli dozu/dekar AÇIKLAMALAR

Trifluralin 48 E.C. 200 ml/da Domates dikimi öncesi topra-

ğa uygulanır ve uygulamadan

Dinitramin 25 E.C. 200ml/da sonra 5-7 cm toprak derinliği-

ne karıştırılır.

Metribuzin 70 W.P. 75 g/da Domates dikimi sonrası

Diphenamid 80 W.P. 700 g/da uygulanırlar

Fluazifob-buthyl 25 E.C. 200 ml/da Domateslerde kanyaş ve tek Haloxyfob yıllık dar yapraklı yabancı otlar

ethoxyethyl ester 12.5 E.C. 100 ml/da 15-20 cm boyda iken yeşil Fenoxaprop-ethyl 12 E.C. 100 ml/da aksama uygulanırlar.