Toprak Su Muhafazası

ANIZ YAKMANIN NEDENLERİ VE ETKİLERİ

Son yıllarda hasat sonrası anızın yakılması ülkemizde çok sık görülen bir olaydır.

Özellikle Orta Anadolu’nun,  Trakya'nın,  Güneydoğu Anadolu’nun kuru tarım yapılan birçok yöresinde, yaz ve sonbahar aylarında anızlı tarlalara şöyle bir baktığınızda alev alev yandığını görürsünüz.

Çiftçilerimiz anızı neden yakmaktadır?

Anızın (sap, saman v.b. artıklarının) yakılmasına, gerek duyulmaktadır.

Anızın yakılması iyimidir, kötümüdür, neler kaybettirir, neler kazandırır.

Yani gereklimidir? inceleyip öğrenelim.

Resim 1. Anızla beraber geleceğiniz de yanar

ANIZ NEDEN YAKILMAKTADIR

Çiftçilerimiz anızı:

- Daha iyi bir tohum yatağı hazırlamak

- Yabancı ot ve haşereleri yok etmek

- Hasat sonrası, hemen diğer bir ününün ekimine geçilecek ise mibzerin istenilen bir şekilde ekim yapmasını, anız sapları ile mibzer gözlerinin tıkanmamasını sağlamak, gerekçeleri ile yakmaktadırlar.

Bunun sağlayacağı fayda vereceği zararın yanında çok küçük kalmaktadır.

Resim 2. Hasat sonrası anızın yakılması toprak ve su kaybını artırır, verimi düşürür.

ANIZ YAKMA SONUCU KARŞILAŞILAN ZARARLAR NELERDİR ?

Modern tarım tekniğinde anızı yakmak son derecede yanlış bir yöntemdir. Yakma sonucu karşılaşılan zararların çoğunu telafi etmek mümkün değildir.

Anız yakmakla doğan zararları sıralarsak konunun nemi daha iyi anlaşılacaktır.

1 - Anızın yakılması ile topraktaki organik madde yakılarak yok edilmektedir.

Organik maddenin toprağa neler kazandırdığını görürsek, zararının büyüklüğünü daha iyi anlarız.

a - Organik maddenin bir ayrışma ürünü olan HUMUS bitkilerin gelişmesi  için gerekli olan bitki besin maddelerinin bir kısmının kaynağını oluşturmaktadır.

b - Organik  madde toprakta yağış  sularının  emilmesini  ve tutulmasını sağlamaktadır.

c - Toprakta kümeleşmeyi temin ederek erozyon ile taşınmasını önlemektedir.

d - Toprağın iyi havalanmasını sağlamaktadır.

Topraklarımızda zaten % 1 den daha az olduğu belirlenmiş olan organik madde, bitkisel bir artık olan anızın yakılması ile giderek yok edilmektedir.  Kısaca  organik  madde  miktarının  azalması  veya yok edilmesi toprakları daha verimsiz ve erozyona daha hassas duruma getirmektedir.

Resim 3. Anızın yakılması ile torakta organik madde ve küçük
toprak canlıları da yok edilir.

Sap ve Anızların Yakılması ile bitki büyümesini teşvik eden karbon (C) ve azotun (N) kaybı da artmaktadır.

Mesela bir dönüm arazide 300 kg. sap yandığında 1 ,5 kg. saf azot kaybı meydana gelmektedir. Bu miktar ise ancak 7 kg. şeker gübresi dediğimiz Amonyum sülfatı araziye vererek yeniden kazanılabilir.

3 - Anız yakmanın diğer bir zararı toprak yüzeyinde bulunan mikroorganizmaları  öldürmesidir.  Oysa  toprakta  bulunup  gözle görülmeyen  bu  canlıların faaliyetleri  sonucunda organik madde parçalanır, ayrışır ve HUMUS dediğimiz şekle dönüşür.

Resim 4. Anız örtüsü erozyonu önler, toprağın
organik maddesini artırır ve verimi yükseltir.

Yapılan araştırmalarda; anız yakma ile toprağın 1-3 cm. lik üst katmanında ısının 50 - 75 C dereceye yükseldiği ve bu nedenle de:

a - Mikroorganizmaların % 70 inin zarar gördüğü

b - Biyolojik faaliyetlerin azaldığı

c - Verimde düşme olduğu ortaya konulmuştur.

Resim 5. Anızın yakılmasıyla önemli miktarda kağıt sanayimizin
hammadesi selüloz yok olmaktadır.

4 - Yine yapılan denemelerde anız yakımı ile ilk yılda kök çürüklüğü hastalığında azalma olduğu, ancak ikinci yıl bu hastalığın daha da arttığı görülmüştür.

5 - Anızların yakılmasının en önemli zararlarından birisi de, toprağı su ve rüzgar erozyonuna daha hassas bir duruma getirmesidir. Çünkü anız yağışların şiddetle toprağa düşmesini engeller; yüzey akış hızını azaltır, toprağa sızmasını sağlar. Böylece erozyonu önler.

6 - Anızların yakılmasıyla hayvan yemi olarak kullanılmasından başka, birçok yararı olan sap saman yok edilmektedir. Sap ve samanın nerelerde kullanıldığına bir göz atarsak zararın büyüklüğü daha iyi anlaşılır.

Sap ve Saman.

a) Hububat sap ve samanı inşaat materyali olarak kullanılır. Kerpiç yapımında, sıva ve dam örtülerinde yaygın olarak kullanılmaktadır.

Resim 6. Anız ile birlikte yanan meyve ağaçları.

b) Köy el sanatlarının hammaddesi olarak kullanılır.

c) İp, halat; paspas yapımında kullanılır.

d) Gıda depolanmasında kullanılır. Yumurta, elma, patates v.s. gibi pek  çok  ürün  hububat  sap ve  samanı  kullanılarak uzun  süre saklanabilmektedir.

7 - Anız yangınları sırasında havanın kirlenmesi yanında, yükselen dumanlar zaman zaman karayollarında görüşü azaltmakta, bu durumda trafik kazalarıyla can ve mal kaybına neden olmaktadır.

8 - Anız yangınları komşu tarlalardaki hasat edilmemiş ürünlere, traktörlere, meyve bahçelerine, bunların etrafındaki çitlere, telefon direklerine, civardaki yerleşim yerlerine ve özellikle ormanlara, koruluk ve ağaçlık bölgelere telafisi mümkün olmayan zararlar vermektedir.

9 - Anız yakımı doğal dengeyi de bozmaktadır. Yangınlar sırasında arazide yaşayan pek çok yaban hayvanı (kuş, tavşan, tilki, çakal, yılan v.s.) yuvalarını terk etmekte veya ölmektedirler.

ANIZLAR BAZI HALLERDE YAKILABİLİR Mİ?

Anızların sürekli yakılması hiçbir zaman düşünülmemelidir. Ancak zaman zaman yakılabilir olduğu ortamlar vardır. Yakmağa en uygun koşullarda dahi uzun süreli yakma işlemi, zamanla olumsuz etkilerini göstermektedir. Anızın yakılmasına daha yumuşak bakılacak durumlar ise;

1 - Çiftçinin elinde uygun tohum yatağı hazırlığı için gerekli tarımsal aletlerin bulunmaması

2 - Yabancı ot ve haşerelerde ilaçlı mücadele yapma imkanı olmaması halleridir.

Sonbaharda ekim yapılması şartıyla, taban arazilerde ve sulanabilir sahil kuşaklarında anız yakılabilir.

Çünkü hububat hasadı genelde yaz aylarında yapılır, Yağışsız ve kurak geçen bu aylarda düşen yağışların erozyon etkisi pek fazla değildir. Sonbahar başında da hemen ekim yapılacağından erozyon açısından bir tehlike yoktur.

Ancak çoğu kez hasattan sonra tarladaki anız bilinçsizce yakılmakta ve yazlık ekim düşünüldüğünde takip eden yılın ilkbaharına kadar, kışlık ekim düşünüldüğünde ise sonbahara kadar tarla boş bırakılmaktadır.

İşte bütün problem o zaman meydana gelmektedir.

Anızın yakılmasından sonraki ilk yıllarda, çiftçilerimiz yakmanın zararını erozyon dışında pek görmezler. Ancak yıllar ilerledikçe verimli toprakların giderek verimsizleşmesi kara kara düşünmelerine sebep olacaktı r.

Resim 7. Yanan anızlar, bazen orman yangınlarına da sebep olmaktadır.

Resim 8. Tohum yatağı anız yakılmadan, uygun aletler ile hazırlanmalıdır.

ANIZ YAKMANIN ÖNÜNE GEÇMEK İÇİN NELER YAPILMALIDIR ?

1 - Çiftçilerimizce anız yakmanın gerekçesi olan "daha iyi bir tohum yatağı" hazırlama, modern tarım teknikleri kullanılarak yapılmalıdır.

2 - Hububat  hasatları  biçer-döverle  toprak  yüzeyine  yakın yapılmalıdır. Hububat başağın hemen altından biçildiğinde anız çok yüksek kalmakta ve mikroorganizmalar tarafından parçalanması, çürüyerek organik maddeye dönüşmesi daha zorlaşmaktadır.

3 - Hasat sonrası parçalanma ve çürümeyi kolaylaştırmak için, sapları parçalayıcı bir alet kullanarak, anız toprağa karıştırılmalıdır.

4 - Anızların daha çabuk parçalanıp ayrışarak organik maddeye dönüşmesini sağlamak amacı ile, kalan sapın yaklaşık % 1'i oranında "Azot dengeleme gübresi" verilmelidir.

5 - Ayrıca yabancı ot ve haşereleri yok etmek için anızın yakılması yerine "ilaçlı mücadele" yapılmalıdır.

Modern tanımda anız yakmaya kesinlikle yer yoktur. Tarımda esas toprağın verimliliğini, dayanıklığını sağlamaktır. Hedef gelecek yılın ürünü olmalıdır. Hedef ve amaç gelecek yılların, gelecek asırların ürünü olmalıdır.

Türkiye’nin hububat - nadas tarımı uygulanan yörelerinde anız yakılarak değil, Anız Örtülü Tarım uygulanarak verimi artırmak mümkündür. Böylece Erozyonda Azaltılmış olacaktır.

Resim 9. Oldukça yüksek bırakılmış anızları dahi istenilen şekilde

Toprak Su Muhafazası